Veliki deo teritorije srednjovekovne Evrope bio je prekriven šumama koje je nastanjivalo mnoštvo životinjskih vrsti. Otuda ne čudi što je lov bio bio izueztno važna aktivnost za zaštitu stada od divljih zveri. Plemstvu je pak bio omiljena zabava, a putem njega mogla se obezebiditi i bogata trpeza. Takođe služio je vlasteli i kao neka vrsta treninga za rat.
Sačuvani izvori i toponomastički materijala daju osnovu za zaključak da je na teritoriji srpske države postojao bogat životinjski svet. Uključivao je on i vrste poput tura (divlje goveče) i zubra (evropski bizon) koje su na našem području izumrle tokom srednjeg veka. Predmet lova svakako su bili još medvedi, vukovi, veprovi, dabrovi, lisice, jeleni, srne, košute, divokoze, zečevi, vidre, lasice, patke prepelice, guske i jarebice. Sve šume u srpskoj državi načelno su pripadale vladaru koji ih je samim tim mogao ustupati crkvenim institucijama i vlasteli. Kralj Milutin je svojom poveljom manastiru Sv. Đorđa kod Skoplja darovao nekoliko sela zajedno sa lovištima u kojima su obitavale zveri. Isti akt je predviđao da ako starešina pomenutog manastira nekom odobri lov u manastirskim lovištima dotični je bio dužan da hramu preda četvrtinu ulova. Nekada je lov predstavljao obavezu zavisnog stanovništva. Prema povelji kralja Milutina meropsi manastira Gračanice, izuzev popova su imali obavezu da tri dana godišnje love zečeve o svom trošku.
Vladar i vlastela u lov su išli sa sokolovima i psima. Dužnost određenih kategorija zavisnog stanovništva bio je da odgajaju i dresiraju ove životinje. Dubrovački vlastelini skalapali su često ugovre o uzgoju i dresuri sokolova i jastrebova sa ljudima iz Konavla. Lov sa sokolom rado su upražnjavali srpski vladari. Konstantin Filozof je zabeležio da je despot Stefan umro tokom lova sa kragujcem, dok je Bertrandon de la Brokijer kod Nekudima zatekao despota Đurđa koji je krenuo u lov sa sokolima. Na Esfigmenskoj povelji despota Đurđa, njegovi sinovi Stefan i Lazar prikazani su sa po sokolom na levoj ruci. Vizantijski izvori ukazuju da su sokolari na levoj ruci nosili kožne rukavice da bi se zaštitili od kandži ptica. Ima naznaka da su u lovu sa sokolom mogle učestvovati i žene. Predmet lova sa sokolom bile su prepelice, jarebice, patke i zečevi. Likovne predstave na stećcima svedoče kako se odvijao lov na divljač i zveri. Psi su prikazani kako nagone jelene i srne na lovce koji ih gađaju kopljima sa konja ili kao pešaci strelama. Nailazi se i na predstavu divokze koju lovac gađa kopljem. Jedan stećak u Podgradinju sadrži prikaz lovca koji je kopljem probada trbuh ogromnog medveda koji se propeo na zadnje noge. S obzirom da je lov na zveri nosio sa sobom velike opasnosti pomenuta scena je trebala da ukaže na veštinu i junaštvo onoga koji je sahranjen pod stećkom. Da je lov nosio sa sobom velike opasnosti svedoči činjenica da su tri vizantijska cara stradala tokom ove aktivnosti. Zečevi, lisice, lasice, dabrovi i vidre lovljene su radi koža koje su preko primorskih gradova uglavnom izvožene u Italiju. Lisičije kože korišćene su za šivenje kožuha. Nesumnjivo da je i u srpskoj srpskoj sredini bilo organizovanja lova na vukove radi zaštite domaće stoke i ljudi. Posebnu opasnost po stanovništvo predstavljali su besni psi i vukovi.
Lov je dakle u srednjovekovnoj Srbiji, kao i u čitavoj tadašnjoj Evropi imao više funkcija. Pored zabave bio je i važna privredna aktivnost, uz to pružajući zaštitu ljudima od opasnih životinja.
Izvori i literatura:
Š. Bešlagić, Stećci u Gornjem Hrasnu, Naše starine 7 (1960) 91–112.
Š. Bešlagić, Stećci u dolini Neretve, Naše starine 2 (1954) 181–212.
L. Breje, Vizantijska civilizacija, Beograd 1976.
B. de la Brokijer, Putovanje preko mora, Beograd 1950.
J. Le Goff, Srednjovekovna civilizacija zapadne Evrope, Beograd 1974.
Leksikon srpskog srednjeg veka, ur. S. Ćirković, R. Mihaljčić, Beograd 1999, 369 (S. Mišić).
D. Lovrenović, Stećci: bosansko i humsko mramorje srednjeg vijeka , Sarajevo 2009.
Konstantin Filozof i njegov života Stefana Lazarevića despota srpskog, pr. V. Jagić, Glasnik Srpskog učenog društva XLII (1875) 223–328.
E. Kurtović, Iz povijesti sokolarstva u dubrovačkom zaleđu u srednjem vijeku, u: isti, Iz pvoijesti dubrovačkog zaleđa, Dubrovnik 2018, 139–156.
S. Mišić, Lov u srednjovekovnoj Srbiji, Istorijski glasnik 1–2 (1995) 51–66.
The Oxford Dictionary of Byzantium, vol. 2, ed. A. P. Kazhdan, New York–Oxford 1991, 958.
Autor: Miloš Ivanović